Bij Zazou besteden we bewust veel tijd aan spel. Zo beginnen we de dag met vrij spel, waarbij de kinderen in een voorbereide omgeving worden uitgedaagd om te gaan spelen en eindigen we de dag met vrij spel, waarbij kinderen de ruimte krijgen om spel te kiezen wat aansluit bij hun interesses. Gedurende de dag doen we ook activiteiten, kunnen de kinderen vrij spelen en spelen we buiten. We maken gebruik van open materiaal, waarbij de kinderen zelf hun fantasie kunnen gebruiken, vragen tijdens activiteiten om hun inbreng en laten hen vrij spelen in de natuurtuin, waarbij ze de natuur en hun eigen grenzen leren verkennen. Ook tijdens activiteiten komen de kinderen toe aan spel, denk aan verven of theaterspel. Hierbij kunnen de kinderen hun eigen draai geven aan hun activiteit en leren zij hun eigen mening over de wereld vormen. Daarnaast is risicovol spel een belangrijk onderdeel wat betreft spel binnen Zazou. Bij risicovol spelen gaan kinderen aan de slag met spannende, uitdagende en avontuurlijke activiteiten, waarbij een risico bestaat op een (kleine) verwonding. Kinderen testen en verleggen hun grenzen door nieuwe activiteiten uit te proberen en hun angsten te overwinnen. Dit gebeurt allemaal buiten hun comfortzone. Het kan dus fout gaan, maar ook goed. Zo levert het zeer waardevolle, positieve ervaringen op. Om spel verder te stimuleren maken we onder andere gebruik van een voorbereide werkomgeving, sluiten we aan bij de interesses/ontwikkelingsfase van het kind, praten we en leggen we activiteiten uit, maken we gebruik van hoekjes met verschillende thema's op het kinderdagverblijf/thema lokalen op de BSO en bovenal geven wij ze ruimte om te spelen, zowel letterlijk als figuurlijk.

Hieronder lees je een artikel van de Brancheorganisatie Kinderopvang over het belang van spel:

Spelen en gezond opgroeien zijn coherent; het een kan niet zonder het ander. Kinderen die de ruimte krijgen om te spelen, presteren later beter op school, gaan beter om met tegenslag en stress en kennen als volwassenen meer economische voorspoed en sociaal succes. Dat bevestigen de 126 onderzoeken die wetenschapsjournalist Mark Mieras bij elkaar bracht in de literatuurstudie ‘Onvervangbare Jaren’ in opdracht van Brancheorganisatie Kinderopvang. Dinsdag 11 juni, op de dag dat de Verenigde Naties de eerste ‘International Day of Play’ uitroepen, is de officiële lancering.

Wat is spel?
Dr. Heidi Lesscher is neurobioloog en sprak tijdens het event over het belang van spelen, onder de noemer ‘Spelen is gezond opgroeien’. Maar wat is spel eigenlijk? Volgens Lesscher is spel:

  1. Niet functioneel; het lijkt geen doel te hebben
  2. Spontaan en plezierig, belonend en vrijwillig
  3. Soms lijkt het op serieus gedrag, op volwassen gedrag, op seksueel gedrag, maar dat is het niet.
  4. Herhalend: een kind wil iets steeds opnieuw spelen, zonder in stereotypen te vervallen
  5. Vooral zichtbaar in de afwezigheid van stress en ziekte, ofwel: spel is een indicatie van welzijnLesscher heeft kinderen gevraagd wat spel voor hen betekent. Kinderen beschrijven spel vaak met woorden als “leuk”, “gezellig”, “vrij” en “lol”. Dit benadrukt dat spelen voor hen draait om plezier en vrijheid.

Belang van spelen

Emmeline Bijlsma, directeur Brancheopvangkinderopvang: “Spelen is een serieuze zaak. Wat een kind in zijn eerste levensjaren aan kennis en vaardigheden bij elkaar speelt, is ongekend. Albert Einstein noemt spelen niet voor niets de hoogste vorm van onderzoek. Helaas wordt veel kinderen de ruimte om te spelen ontnomen.”

“Letterlijk, door het volbouwen van de buitenruimte en de steeds verder oplopende schermtijd van kinderen. En ook figuurlijk. Volgens Peter Gray, emeritus professor aan het Boston College in de VS en dé expert in het belang van spel voor de ontwikkeling van mensen, leeft onze maatschappij continu in angst om de controle over onze kinderen te verliezen. Dit leidt onder meer tot overbescherming, overscholing en overtesten van kinderen, wat een gezonde ontwikkeling in de weg staat.

Bijlsma: “De bewijzen hiervoor halen bijna dagelijks het nieuws. Kleuters die starten op de basisschool, nog niet zindelijk zijn en alleen maar kunnen swipen, pubers met burnout, en leerprestaties die steeds verder wegzakken. Zo toonde de OESO onlangs aan dat Nederland het laagst scoort op leesvaardigheid in West-Europa. Wiskunde is niet veel beter. Terwijl de Scandinavische landen, waar kinderen tot zeven jaar alle ruimte krijgen om te spelen, ruim boven het gemiddelde scoren.”

Volgens Bijlsma weten ze in Scandinavië namelijk, net als de ontwikkelingsbiologen, -neurologen en -psychologen uit de literatuurstudie van BK, dat formeel leren pas lukt als het brein daarvoor – al spelend – de noodzakelijke hersenverbindingen heeft gelegd. “Jonge kinderen moeten vooral ruiken, proeven, voelen, bewegen… Zo leren ze omgaan met uitdagingen, onverwachte situaties en tegenslagen. Het geeft ze veerkracht en zelfvertrouwen en superbelangrijke vaardigheden als het begrijpen van emoties, grenzen aangeven en samenwerken. Door te spelen zijn kinderen de baas over hun eigen ontwikkeling. Hiermee leggen ze een stevige basis voor school, werk en het leven. De onderzoeken laten er geen twijfel over bestaan: ''spelen is de allerbelangrijkste basisvaardigheid die je je als kind kan wensen.”

Spelen bij dieren
Ook dieren spelen graag, zoals blijkt uit de experimenten die Lesscher doet met ratten. Wanneer ratten de mogelijkheid krijgen om te spelen, komen stoffen vrij in hun hersenen die ook vrijkomen bij belonende activiteiten zoals eten, sociaal contact en winnen bij gokken. Deze stoffen, waaronder endorfine, endocannabinoïde en dopamine, zijn cruciaal voor beloning en motivatie. Spel is dus een gedraging die evolutionair is vastgelegd, wat suggereert dat spel super belangrijk is voor de ontwikkeling van het jonge individu, stelt Lesscher. ‘Door te spelen vul je je rugzak met tools die je later nodig hebt om goed te kunnen functioneren in de maatschappij.’

Spelen helpt kinderen omgaan met hun eigen lichaam, vaardigheden en de wereld om hen heen. Door te spelen kunnen kinderen oefenen voor toekomstige uitdagingen en spel bevordert hun vermogen om met het onverwachte om te gaan. De beloning die kinderen uit spelen halen, motiveert hen om door te gaan met spelen.

Risico’s van niet kunnen of mogen spelen
Lesscher wijst op de gevaren van speldeprivatie; wanneer mens of dier belet worden te spelen. Uit haar onderzoek blijkt dat ratten die niet hebben kunnen spelen, onaangepast sociaal gedrag vertonen en moeite hebben met een taak als die moeilijker wordt. Ze lopen een groter risico op verslaving, wat wordt gekenmerkt door een verlies aan controle. Spel heeft daarentegen een positieve invloed op de breinontwikkeling, met name op de prefrontale cortex; het voorste gedeelte van je hersenen. Een gebied in de hersenen dat belangrijk is voor cognitieve controle van gedrag en impulsbeheersing.

BK trekt aan de bel
Kortom: kinderen zijn gebaat bij meer speelruimte en speelmogelijkheden. BK-directeur Bijlsma wijst op de literatuurstudie ‘Onvervangbare Jaren’ van wetenschapsjournalist Mark Mieras in opdracht van de BK, waarin het grote belang van spel duidelijk wordt. ‘Ik realiseer me nu meer dan ooit hoe belangrijk spelen is voor de ontwikkeling van kinderen.’ Bijlsma benadrukt dat Nederland achterblijft op het gebied van onderwijsprestaties en psychische gezondheid in vergelijking met andere Westerse landen. ‘Wij denken dat spel daar een belangrijke rol in speelt. Er is iets aan de hand en het wordt de hoogste tijd dat we in actie gaan komen.’